پرورش و نگهداری درخت عناب
پرورش و نگهداری درخت عناب
دانستنیهای علمی: درخت عناب بومی مناطق گرمسیر بوده و از چین منشاء گرفته و برای هزاران سال در آنجا کشت و کار می گردید. امروزه این درخت می تواند در کل کره زمین یافت شود. عناب تازه در کره، چین، ویتنام و فروشگاه های هند بیشتر یافت می شود.
خصوصیات ظاهری: درخت عناب درختی کوچک و برگ ریز بوده و در زمستان خزان می کند. این درخت 5 تا ارتفاع 12 متر رشد کرده و سرعت رشد زیادی دارد. گلها در بهار ظاهر شده و بذر آنها در پاییز می رسد. گل ها دو جنسی هستند یعنی هم دارای گل جنس نر و هم دارای جنس ماده می باشند. غالبا بوسیله حشرات گرده افشانی می شوند.
اصولا شاخه های درخت عناب خاردار می باشد. برگ ها براق و سبز رنگ هستند و 2 تا 7 سانتی متر طول و 1 تا 3 سانتی متر عرض دارند. برگ‌های بیضی شکل کشیده، بدون کرک و حاشیه‌هایش دندانه‌دار می‌باشد گل ها کوچک بوده و حدودا 5 میلی متر قطر داشته و پنج گلبرگ جزئی و سفید مایل به سبز هستند.
میوه های عناب در هنگامی که هنوز نرسیدند، کمی مزه ی سیب می دهد و هنگام رسیدن رنگ آنها قهوه ای با برق سیاه می شوند. تقریبا شبیه یک خرمای کوچک دیده می شوند. در داخل آن یک هسته ی محکم شبیه هسته ی زیتون وجود دارد.
شرایط محیط رشد: درخت عناب به دامنه ی وسیعی از دما و بارش مقاومت دارند، بنابراین این درخت به تابستان های گرم و آب کافی برای میوه دهی مطلوب دارند. در اغلب خاک ها نتیجه بخش هستند و سال های بیشتری عمر می کنند اگر خاک آن ها خوب زهکشی شده باشد.
معمولا آفتاب کامل و محل گرم را می پسندند. خاک های قلیایی را بیشتر می پسندند. سریع ارشد بوده و حتی در خاک های فقیر از لحاظ مواد غذایی نیز رشد می کنند. تا دمای 20- درجه سانتی گراد تحمل سرما داشته اما معمولا در مناطق گرم کشت می گردد. برای میوه دهی بهینه باید تابستان های گرمی را پشت سر بگذارد.
خواص درمانی و کاربردهای صنعتی: عناب حاوی ساپونین ها، جوجوبوزاید و اسیدهای تری ترپنوئیک است. عصاره ی آن جهت خواب آرامتر موثر بوده و علت آن به ترکیبات فعال و دارویی آن برمی گردد. مزه آن شیرین، خوراکی بوده و دارای خاصیت دارویی می‌باشد. کاربردهای آن در صنایع به صورت خشک شده و یا به صورت آب نبات‌های طعم دار، شربت شیرین میوه عناب، تهیه سرکه، کیک، عناب کنسرو شده، چای با طعم عناب می باشد.
عناب ملین و دارای لعاب بسیار است و جهت درمان سرما خوردگی موثر است. استفاده از مغز میوه در زخم‌ها و بریدگی‌ها سبب سرعت بخشیدن به بهبود زخم ها، همچنین دندان‌ها را در برابر پوسیدگی مقاوم می‌سازد. عناب آرامش بخش و ضد بدخلقی است و سبب کاهش اضطراب می‌شود و تقویت کننده معده و سیستم گوارشی است.
عناب خون را تصفیه و سموم را از بدن دفع می‌کند، سبب روشنی پوست شده و از بروز مشکلات قلبی جلوگیری می‌نماید. عناب ضد سرطان بوده و خاصیت آنتی اکسیدانی دارد که از این طریق با رادیکال های آزاد که برای سلامتی مضر می باشند مقابله می نماید.
نحوه تکثیر گیاه
برای تکثیر درخت عناب چهار روش وجود دارد. تکثیر به روش کاشت بذر، تکثیر به روش پاجوش، تکثیر به روش قلمه زدن، تکثیر به روش خوابانیدن، تکثیر به روش کاشت نهال.
اگر چه محصول عناب طبق آن چه در بالا ذکر کردیم، به روش‌های مختلفی کاشته می‌شود، اما در نهایت کاشت و تکثیر به روش پاجوش، محبوبیت و کاربرد بیشتری دارد. در جنوب خراسان، اکثر باغداران، عناب را به این روش تکثیر می‌دهند.
جابجایی پاجوشها
بهترین راه زیاد کردن درخت عناب این روش می باشد. پاجوشها که از کنار درخت می روید، درخت عناب در جستجوی آب ریشه های زیادی می دواند و از ریشه های سطحی، جوانه هایی می روید و از زمین بیرون می آید. در سال دوم در پایان فصل پاییز که درخت نمو نسبی کرده است، با بریدن ریشه درخت مادر، نهال را با ریشه از زمین بیرون می آورند و جای دیگر می کارند.
قلمه زدن
از درخت عناب می توان درنیمه دوم اسفند ماه قلمه گرفت. قلمه ها باید از شاخه های جوان یکساله باشد. قلمه های سی سانتی متری را که بطور اریب بریده شده در کناره پشته ها در زمین فرو می برند. بطوریکه فقط پنج سانتی تر سرقلمه از لبه پشته بیرون باشد. فاصله هر قلمه از یکدیگر حدود پنج سانتی تر خواهد بود. پس از کشت قلمه ها، جویه ها را پر از آب می کنند و زمین قلمه کاری شده باید همیشه مرطوب باشد و مرتب و جین شود.
خوابانیدن
شاخه های دوساله ای را که از بخش پایینی تنه درخت مادر روییده است می توان خوابانید این کار در فصل پاییز و اواخر زمستان انجام می شود.
کشت بذر عناب
روش کشت به این صورت است که در نیمه اول اسفند هسته ها را در ظرفی پر از آب می ریزند و در جای گرمی می گذارند. پس از چند روز که خیس خورد آنها را در زمینی که پیشتر آماده شده است می کارند. بذرها در نیمه دوم فروردین می رویند. نهال های دوساله را پس از برگریزان از خزانه به زمین اصلی منتقل می کنند. درخت عناب را معمولاً پیوند نمی زنند زیرا نوع مرغوبتری ندارد. ولی درصورت پیوند زدن، نهالها زودتر به بار می نشیند.
آیا پرورش درخت عناب در باغچه ممکن است؟
در پاسخ به این سؤال می‌توان گفت بله! کاشت درخت عناب، در باغچه نیز میتواند انجام گیرد. البته که روشن است میزان باردهی محصول نسبت به باغات قطعاً کم‌تر خواهد بود. اما در هر حال برای کاشت این محصول در باغچه خانه و یا باغ نیز همانند باغات بزرگ و زمینهای کاشت، اصول مربوط به کاشت عناب، باید در نظر گرفته شود.
شرایط مطلوب برای رشد درخت عناب
اگر چه درخت عناب در برابر شرایط مختلف دمایی و بارندگی مقاومت دارد، اما برای گرفتن بهترین نتیجه، این درخت به تابستان های گرم و آب کافی برای میوه دهی مطلوب نیاز دارد. همچنین این درخت در اغلب خاک ها نتیجه بخش هستند و اگر خاک مکان کاشت خوب زهکشی شده باشد طول عمر درخت بیشتر می شود.
برای گرفتن بهترین نتیجه در کاشت عناب، مکان کاشت باید دارای آفتاب کامل و مکان گرم و همینطور خاک قلیایی باشد. عناب سرعت رشد بالایی دارد و حتی در خاک های فقیر از لحاظ مواد غذایی نیز رشد می کند.
آبیاری
درخت عناب در واقع درختی است که در برابر کم آبی و خشکی مقاومت زیادی دارد اما برای رشد عالی، باید آبیاری را به صورت مناسب انجام دهید و اجازه ندهید که ریشه گیاه‌تان دچار خشکی شود زیرا در چنین شرایطی درخت بسیار ضعیف می‌شود و احتمال دارد از بین برود. بنابر این حتما به میزان مصرف آب و زمان آبیاری توجه کافی داشته باشید و اجازه ندهید گیاه سلامت خود را از دست بدهد.
آبیاری بیش از حد نیز برای درخت عناب اصلا مناسب نیز و ممکن است مشکلاتی را به همراه خود داشته باشد. در واقع اگر این گیاه را غرقاب کنید، با خفگی ریشه درخت مواجه خواهید شد و ممکن است دیگر درخت‌تان محصول‌دهی مناسبی نداشته باشند.
دما
این درخت سرسبز و جذاب میتواند تا دمای 15- را تحمل کند اما بهترین مکان برای رشد آن، فضاهای گرم است. بنابر این اگر می‌خواهید درخت پربارتر و شاداب‌تری داشته باشید، حتما در مکان‌های گرم اقدام به کشت درخت کنید.
خاک
برای کاشت درخت عناب، سعی کنید خاکی را انتخاب نمایید که از زهکشی مناسبی برخوردار باشد. در واقع خاک مورد نظرتان نباید خیلی سنگین باشد زیرا این گونه خاک‌ها باعث می‌شوند رشد درخت به خوبی ادامه نیابد و ریشه آسیب ببیند. از این رو اگر خاک زمین مورد نظرتان سبک نیست، حتما به اطراف آن مقداری خاک برگ یا شن اضافه کنید تا بافت خاک به مرور زمان سبک‌تر و حاصلخیزتر شود.
نور
درخت عناب جزو درختانی است که به نور نسبتا زیادی احتیاج دارد و اگر نور به میزان کافی دریافت نکند، از بین می‌رود. بنابر این اگر می‌خواهید رشد درخت دچار اختلال نشود و شاخه‌های درخت ضعیف نشوند، بهتر است مکانی را برای کاشت انتخاب کنید که در روز حداقل 6 ساعت نور خورشید به آن جا بتابد.
البته قابل ذکر است که این درخت میتواند در محل‌های نیمه آفتابی هم به رشد خود ادامه دهد اما قطعا در چنین شرایطی باردهی کمتری خواهد داشت و دیرتر وارد فاز زایشی می‌شود.
کود
هنگام کاشت درخت عناب و رشد آن حتما از کودهای مفید بهره بگیرید و کار کوددهی را انجام دهید زیرا این کار موجب می‌شود درخت مقاومت بیشتری داشته باشد و در برابر عوامل آسیب‌زا، از بین نرود. در حال حاضر کودهای طبیعی و شیمیایی زیادی وجود دارد که می‌توانید از آنها استفاده کنید اما بهتر است سراغ گزینه‌هایی بروید که املاح و مواد مغذی لازم همچون؛ فسفر، نیتروژن، آهن، پتاسیم، روی، بور و کلسیم، در آن به میزان کافی وجود داشته باشد.
تا حد امکان نیز سعی کنید سراغ کودهای مایع بروید زیرا این کودها نسبت به نوع‌های پودری و گرانوله، قابلیت جذب بهتری دارند و سریع‌تر اثر خود را بر روی ریشه درخت به جای می‌گذارند. اگر می‌خواهید درختان‌تان خشک نشوند و آسیب نبینند؛ اصلا از کودهای مرغی و گوسفندی استفاده نکنید. همچنین همیشه سعی کنید کار کوددهی را به صورت منظم انجام دهید تا مشکلی برای درختان‌تان به وجود نیاید و محصولات بیشتری را هم برداشت کنید.
دمای مورد نیاز درخت عناب
عناب حداکثر سرمایی که میتواند تحمل کند، ??- درجه سانتیگراد است. در کل این درخت به تابستان های گرم و طولانی برای باردهی عالی و فراوان نیاز دارد. برخی ها معتقد هستند که این درخت را نباید در شمال کاشت و ممکن است جواب ندهد اما اینطور نیست. این میوه در شمال نیز به خوبی رشد کرده و میوه می دهد.
درختان عناب برای رشد به مقادیر زیادی از بارش و دما نیاز دارند. بنابراین در محیط هایی با تابستان گرم و پرآب بهتر رشد می کنند. اگر خاک آن ها به خوبی زهکشی شده باشد، سال های بیشتری عمر می کنند. این گیاهان محل گرم و آفتابی را می پسندند. از نظر نوع خاک نیز به خاک های قلیایی گرایش دارند. این گیاهان رشد زیادی دارند و حتی در خاک های فقیر نیز رشد می کنند.
این درخت تا دمای ??- درجه سانتی گراد نیز مقاومت داشته اما در مناطق گرمسیر کشت می شوند. برای میوه دهی نیز باید تابستان ها گرمی را تجربه کنند.
کاشت و پرورش درخت عناب مقاوم به کم آبی و خشکی
درخت عناب مقاوم به کم ابی است با شاخه های کوتاه یا درختی به ارتفاع 6 تا 10 متر ،پوست تنه آن ناهموار چوب آن بسیار محکم و به رنگ قهوه ای است . گلهای عناب دوجنسی هستند . این گلها معطرند و به وسیله حشرات گرده افشانی می شوند درخت عناب یا خرمای چینی در اغلب نقاط ایران می روید و محصول می دهد و با بیشتر آب و هوای مناطق ایران سازگار است. این درخت در برابر کم آبی بسیار مقاوم می باشد.عناب جزء درختان مقاومی است که قابلیت رشد در زمینهای کم آب وباکیفیت پایین رادارا بوده ودرطی دوران خشکسالی وپدیده سرمازدگی ازمعدود گیاهانی می باشد که خسارت بسیار اندکی را متحمل گردیده است.
فصل مناسب کاشت عناب چه فصلی است؟
مانند خیلی از دیگر درختان میوه، کاشت درخت عناب در اواخر پاییز و اواسط زمستان انجام می‌شود. در خراسان جنوبی که روش کاشت پاجوش عموماً مورد استفاده قرار می‌گیرد، این عمل از اواسط اسفند ماه شروع شده و تا جوانه زنی در فروردین ماه به طول می‌انجامد. البته ناگفته نماند که بسیاری از باغداران در اواخر آذر ماه این فعالیت‌ها را انجام می‌هند.
باغداری و مراقبت‌های لازم از آفات و بیماری‌های درختان عناب چگونه است؟
همانند سایر ارقام میوه با کاشت درخت عناب، آفات و بیماری‌هایی پدید آمده که با پیشگیری و مراقبت‌های به موقع و مؤثر، می‌توان از ایجاد بسیاری از آنها جلوگیری کرد و یا وخامت آن را کم‌تر کرد.
جدا کردن میوه‌های بیمار و آلوده و یا شخم زدن در پای درختان، روش‌هایی است که از پیشروی بیماری به کل محصول جلوگیری می‌کند. استفاده از کودها برای تقویت هر چه بیشتر گیاه در طول پروسه کاشت عناب، اهمیت دارد.
استفاده از سموم تأیید شده از جانب کارشناسان کشاورزی برای مبارزه با آفات و بیماری‌ها، از جمله دیگر فعالیت‌هایی هستند که میتواند در مقاوم کردن و همچنین هر چه پربارتر کردن محصول به شدت مؤثر باشد.
کاشت درخت عناب چه آفات و بیماری هایی به دنبال دارد؟
یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی که برای درخت عناب و محصول آن پیش می‌آید، مگس محصول عناب است. این مگس به داخل میوه نرسیده راه پیدا کرده و در آن تخم ریزی می‌کند. لاروها از گوشت درون محصول تغذیه کرده و اینگونه، میوه عناب کاملاً نابود می‌شود.
آفاتی دیگر مانند پروانه، کنه و تریپس نیز از جمله آفاتی هستند که ممکن است به این گیاه حمله کرده و محصول آن را از بین ببرند. مبارزه با آفات یکی از مهم‌ترین اصولی است که در مراحل مربوط به کاشت درخت عناب، باید حتماً مورد توجه قرار بگیرد. در بالا توضیحاتی در رابطه با انواع روش‌های مبارزه با این آفات دادیم.
سخن پایانی کاشت درخت عناب
به طور معمول نحوه کاشت درخت عناب راحت است و نیاز به شرایط خیلی سختی ندارد اما و اگر دچار مشکل شدید و نهال‌تان در فصل بهار سبز نشد، بهتر است میزان آبیاری را مقداری افزایش دهید و نهال را از زمین خارج نکنید تا در تابستان به صورت مجدد سبز شوند. در کل می‌توان گفت؛ باغدارانی که به نکات و موارد ذکر شده در این مقاله توجه کنند، می‌توانند نتایج بسیار مطلوبی را مشاهده کنند و محصولات بیشتری برداشت نمایند.
و در نهایت باید گفت کاشت نهال عناب، میتواند یک فعالیت جذاب و پر سود باشد. با توجه به این که محصول عناب خواص فراوانی دارد و در دستورعمل‌های تغذیه‌ای به خصوص برای ما ایرانی‌ها جایگاه ویژه‌ای برای این محصول در نظر گرفته شده است، کاشت نهال آن میتواند فعالیتی مفید به حساب آید.
البته که در پروسه کاشت درخت عناب، تمامی نکاتی که در بالا ذکر کردیم باید انجام شده و به بحث‌های تکنیکی مربوط به کاشت مانند فراهم آوردن شرایط محیطی مناسب و مبارزه با آفات باید توجه ویژه‌ای شود.
در خاطر داشته باشید، در صورتی محصولی پربار و با کیفیت برداشت خواهید کرد که در مراحل مربوط به کاشت، تمامی نکات لازم را رعایت کرده باشید.آن چه در این جا بدان پرداختیم، بررسی مراحل و نکات مربوط به کاشت عناب، بود.